Najogólniej mówiąc smary to preparaty o konsystencji od półpłynnej do stałej składające się z oleju mineralnego lub/i oleju syntetycznego oraz środka zagęszczającego. Oprócz tych dwóch składników smar zawiera jeszcze dodatki, które poprawiają jego właściwości.

Faza ciekła w smarach

Faza ciekła jest podstawowym składnikiem smaru plastycznego. W większości smarów stanowi ona od 70 do 90% składu smaru.

Najczęściej jako fazy ciekłej w smarach plastycznych używa się następujących substancji, zwanych olejami bazowymi:

• oleje mineralne,
• oleje syntetyczne węglowodorowe,
• oleje poliglikolowe,
• syntetyczne estry,
• oleje silikonowe, 
• tłuszcze roślinne i zwierzęce oraz estry kwasów tłuszczowych i alkoholi monowodorotlenowych lub wielowodorotlenowych (smary biodegradalne),
• etery polifenolowe,
• chlorofluorowęglowodory.

Jako oleje bazowe stosuje się zwykle oleje mineralne, które wytwarza się przez destylację i rafinacje ropy naftowej. Do pracy w ekstremalnych warunkach ciśnienia i temperatury stosuje się natomiast oleje syntetyczne, otrzymywane przez polimeryzację, polikondensację, syntezę olejów węglowodorowych i niewęglowodorowych. Stosowane są również oleje półsyntetyczne, zawierające 70% oleju mineralnego i 30% oleju syntetycznego. Obecnie coraz częściej są też stosowane oleje roślinne, które z chemicznego punktu widzenia są trójglicerydami tzn. estrami kwasu tłuszczowego i gliceryny. Są to głównie oleje rzepakowe.

Oleje bazowe decydują głównie o:

• właściwościach smarnych i ich zmianach w zależności od temperatury,
• odporności na utlenianie,
• właściwościach smarnych w niskiej temperaturze,
  skłonności do odparowywania w podwyższonej temperaturze,

Zagęszczacze

Zagęszczacz ma zapewnić odpowiedni przestrzenny układ strukturalny smaru oraz zapewnić określone, wymagane jego właściwości reologiczne i tribologiczne.

Od rodzaju zagęszczacza zależą następujące właściwości smarne:

• tekstura (gładkość, chropowatość, ciągliwość itp.)
• punkt kroplenia czyli najniższa temperatura, w której smar, w podgrzewanym znormalizowanym urządzeniu zaczyna przybierać postać płynną,
• odporność na działanie temperatury,
• stabilność mechaniczna,
• zachowanie wymaganych właściwości przy danej prędkości obrotowej danego układu,
• nośność,
• wydzielanie oleju,
• właściwości reologiczne, odporność na działanie wody i kwasów.

Zagęszczacze można podzielić na 4 grupy:

• mydła metaliczne otrzymywane w wyniku reakcji tłuszczów lub kwasów tłuszczowych (najczęściej, kwas stearynowy i kwas 12-hydroksystearynowy) z wodorotlenkami metali ( np. litu, wapnia, sodu, glinu, baru, ołowiu i cynku),
• zagęszczacze organiczne (polietylen, PTFE, poliamid, polimocznik, grafit, sadza),
• zagęszczacze nieorganiczne (glinki bentonitowe, żel krzemionkowy, tlenek glinu i cynku, azotek boru, dwusiarczek molibdenu, mika),
• woski naftowe, głównie mikrokrystaliczne.

Mydła ponadto można podzielić na:

• mydła proste – zbudowane na bazie jednego kwasu tłuszczowego (stanowią ponad 85% wszystkich smarów)
• mydła kompleksowe – zbudowane na tej samej bezie, z jednego kwasu tłuszczowego i jednego kwasu nietłuszczowego (np. kwasu octowego, kwasu benzoesowego, kwasu borowego)
• mydła mieszane – zbudowane z rożnych mydeł prostych (rzadko stosowane).

Wpływ rodzaju zagęszczacza na właściwości smaru plastycznego.

Smary kompleksowe otrzymywane z olejów bazowych i mydła kompleksowego różnią się od prostych przede wszystkim wyższą temperaturą kroplenia, przez co ich temperatura stosowania jest również wyższa.

Porównanie smarów prostych i kompleksowych

Dodatki do smarów

Dodatki do smarów są to substancje, które dodane w niewielkich ilościach, poprawiają naturalne właściwości smarów lub nadają im nowe. Głównym zadaniem tych dodatków jest zmniejszenie tarcia i zużycia smarowanych powierzchni oraz zapobieganie rozkładowi środka smarnego, korozji powierzchni i odkładania się na niej produktów zużycia i rozkładu środka smarnego.

Do produkcji smarów plastycznych najczęściej stosowane są:

• dodatki przeciwutleniające, tzw. inhibitory utlenienia, hamujące procesy starzenia smaru,
• dodatki antykorozyjne, a głównie inhibitory rdzewienia,
• dodatki przeciwpienne,
• dodatki przeciwzużyciowe AW (Antiwear)
• dodatki przeciwzatarciowe EP (Extreme Pressure),
• modyfikatory tarcia,
• dodatki zwiększające przyczepność smarów do powierzchni metalowych.